Łojotokowe zapalenie skóry: Kluczowa rola codziennej pielęgnacji w łagodzeniu objawów

Łojotokowe zapalenie skóry w skrócie ŁZS jest schorzeniem z którym coraz częściej możemy spotkać się również w gabinetach trychologicznych. Charakterystycznym symptomem dermatozy są zmiany skórne, które występują m.in na twarzy, klatce piersiowej oraz skórze głowy. Niewątpliwie jest to nieprzyjemny problem kosmetyczny, przyczyniający się do obniżenia jakości życia.

Definicja i charakterystyka łojotokowego zapalenia skóry

ŁZS jest to przewlekłe schorzenie dermatologiczne. Zwykle objawia się na obszarach ciała o dużej gęstości gruczołów łojowych, takich jak: skóra głowy, twarz, klatka piersiowa, plecy, pachy a nawet pachwiny. Częstość występowania schorzenia wynosi 3% populacji ogólnej, może pojawiać się zarówno u niemowląt, młodzieży jak i osób dorosłych. Według literatury zdecydowanie częściej dotyka mężczyzn niż kobiety.

Łojotokowe zapalenie skóry objawia się w postaci zmian rumieniowo-złuszczających, na których powierzchni występują łuski w żółtym bądź białym kolorze. Uważa się, że zmiany są wynikiem reakcji zapalnej powstałej na skutek drożdżaków, konkretniej grzybów z gatunku Malassezia. Warto podkreślić, że tego gatunku mikroorganizmy naturalnie występują na powierzchni skóry, jednakże w nadmiernych ilościach mogą nieść za sobą szkodliwe skutki.

Łojotokowe zapalenie skóry głowy

Seborrheic dermatitis ( łojotowego zapalenie skóry głowy) jest schorzeniem charakteryzującym się przewlekłą, często nawracającą postacią zapalenia skóry w obrębie skalpu. Zmiany chorobowe mogą eskalować na inne, dalsze obszary ciała bogate w gruczoły łojowe – twarz, brwi, uszy oraz tułów. Wszelkie problemy ze skórą głowy maja ogromny wpływ na nasze samopoczucie, pewność siebie oraz ogólny komfort życia. Dlatego w celu przeprowadzenia odpowiedniej diagnozy oraz leczenia, bardzo istotne jest zrozumienie mechanizmów powstania łojotokowego zapalenia skóry. Wszystkie choroby skóry głowy są niewątpliwie związane z zaburzeniem równowagi mikrobiomu.

Mikrobiom sklapu w główniej mierze składa się z bakterii Gram- dodatnich oraz drożdzaków z gatunku Malassezia. W przypadku zaburzenia równowagi mikrobiomu, dochodzi do ich niekontrolowanego namnażania. Produkowane przez nie metabolity zaburzają skład sebum, prowadząc do zapoczątkowania zapalenia owłosionej skóry głowy. Powstałe przy ŁZS zmiany chorobowe ujawniają się pod postacią czerwonych, kolistych plam o wyraźnie zaznaczonych, zaczerwienionych brzegach. Czemu towarzyszy uporczywy świąd oraz złuszczenie otrębiaste. W następstwie wspomnianych zmian, pacjenci często mogą zaobserwować przeczosy, nadżerki a w konsekwencji, również nadmierne wypadanie włosów. W momencie gdy zauważymy niepokojące objawy należy udać się do specjalisty, który może dobrać odpowiednią pielęgnacje skóry.

Łojotok skóry głowy

Jest to stan charakteryzujący się nadreaktywnością gruczołów łojowych na powierzchni skóry. Szczególnie widoczny jest na obszarach o największym zagęszczeniu gruczołów łojowych, takich jak owłosiona skóra głowy. Wzmożony łojotok stanowi podstawę do rozwoju łzs, łupieżu oraz wszelkich keratoz. Wyróżniamy następujące rodzaje łojotoku:

Łojotok płynny – występuje przy nadmiernej potliwość skóry. Nadprodukcji łoju towarzyszy hiperhydroza czyli zjawisko nadreaktywności gruczołów potowych.

Łojotok oleisty – charakteryzuje się wzmożoną pracą gruczołów oraz tłustą, grubą warstwą skóry. Często przy tym rodzaju łojotoku u pacjentów można zaobserwować , również łysienie androgenowe.

Łojotok tłusty nazywany, również suchym – najczęściej występujący oraz najtrudniejszy w pielęgnacji typ łojotoku. Wydzielone przez gruczoły sebum charakteryzuje się większą lepkością, przy jednoczesnym suchym, odwodnionym naskórku.

Czynniki sprzyjające rozwojowi choroby

Zazwyczaj predyspozycja do nadmiernego łojotoku jest cechą genetyczną. Zależeć może również od hormonów takich jak progesteron oraz hormony androgenowe. Istnieje wiele czynników które są w stanie zaostrzyć objawy łojotokowego zapalenia skóry i zaliczymy do nich:

• Nieprawidłową dietę, cechującą się niedoborem witamin – A, B2, C, E i PP
• Zaburzenia hormonalne
• Ludzki wirus niedoboru odporności (HIV)
• Zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS)
• Nieprawidłowa pielęgnacja skóry
• Odzież oraz nakrycia głowy z mało przewiewnej, sztucznej tkaniny
• Odwodnienie organizmu
• Choroba Parkinsona
• Zaburzenia endokrynologiczne
• Zespół policystycznych jajników (PCOS)
• Alkoholowe zapalenie trzustki
• Porażenie nerwu twarzowego
• Zaburzenia odżywiania

Etiologia schorzenia

Etiopatogeneza ŁZS nie jest jednoznacznie określona. Jest to przewlekła choroba, która ma tendencję do samoistnego zaostrzania się i ustępowania. Po leczeniu ma skłonność do nawrotów. Przyczyny łojotokowego zapalenia skóry głowy nie są do końca znane. Samo schorzenie wydaje się być wieloczynnikowe. Uważa się, że drożdżaki Malassezia, odpowiedzialne są za powstanie reakcji zapalnej. Zapalenie odpowiedzialnie jest przez wolne kwasy tłuszczowe uwalniane z trójglicerydów łojowych przez enzymy grzybów – lipazy. Moduluje cytokiny prozapalne za pośrednictwem keranocytów.

Przebieg oraz objawy ŁZS

Towarzyszące łzs wykwity skórne mogą zaostrzać się w zależności od czynników sprzyjających rozwojowi choroby a nawet zmian pór roku (najczęściej w okresie jesienno-zimowym). Natomiast ekspozycja na światło może przynieść ulgę i złagodzić objawy. Objawy skórne zazwyczaj pojawiają się stopniowo. Osoby dotknięte łojotokowym zapaleniem skóry częściej zauważają nasilenie zmian skórnych podczas infekcji ogólnoustrojowych, nadmiernej przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach, stresu czy przy stosowaniu niektórych leków. Podstawowe stadium choroby rozpoczyna się niewinnie od złuszczenie naskórka, któremu towarzyszy rumień. Przy łzs niezwykle kluczowa jest odpowiednia diagnostyka w celu odróżnienia jej od innych dermatoz, w przebiegu którym występują bardzo zbliżone objawy. Często schorzenie mylone jest z łuszczycą. Zmiany skórne w obrębie skalpu zazwyczaj pojawiają się w postaci drobnego złuszczenia ( często łupieżu) bądź w formie rozległych zmian o podłożu zapalnym obejmującym jego całą powierzchnie.

Zaawansowane stadium schorzenia występuje skorupa powstała na skutek nagromadzonej warstwy martwego naskórka bogatej w dużą ilość łoju. Na tym etapie nieodłącznym elementem jest nasilony świąd skóry głowy, stanowiący szczególnie nieprzyjemny dyskomfort. Długotrwale występujące, nie leczone zmiany powoduje zaczopowanie ujść gruczołów łojowych skóry. Uszkodzenia mechaniczne spowodowane drapaniem, niezaprzeczalnie prowadzą do znacznego przerzedzenia włosów. W literaturze opisywane jest szereg różnorakich odmian łzs. W kontekście owłosionej skóry głowy wyróżniamy również niemowlęce łojotokowe zapalenie skory.

Niemowlęce łojotokowe zapalenie skóry – specyficzne przyczyny i objawy

Chociaż łojotok w dużej mierze jest głównym problemem osób dorosłych, coraz częściej występuje także u dzieci. U niemowląt łojotokowe zapalenie skóry występuje w przeciągu pierwszych miesięcy życia. Cechuje się obecnością tłustych białożółtych łusek oraz rumienia najczęściej zlokalizowanego na skórze głowy. Powszechnie znany jako „ciemieniucha”. Przeważnie zmiana ta posiadają charakter łagodny oraz samoograniczający. W większości przypadków zanika samoistnie. Przy złuszczaniu naskórka bardzo pomocne może być przeczesywanie skóry głowy szczotką o miękkim włosiu oraz natłuszczanie jej olejkiem np. z baobabu firmy Mediceuticals. Chociaż schorzenie to może wyglądać groźnie, występujące wykwity nie powodują dyskomfortu życia malucha. Nie są bolesne i nie powodują obniżenia komfortu życia dziecka. Dermatoza zdecydowanie częściej pojawia się u niemowląt z nadmierną skłonnością do wszelkiego rodzaju atopii. Zaawansowane stadium kliniczne jest bardzo rzadkie oraz wymagające specjalistycznej diagnostyki aby odróżnić je od innych jednostek chorobowych.

Badanie łojotokowego zapalenia skóry głowy

Specjalista taki jak dermatolog, kosmetolog czy trycholog już na podstawie szczegółowego wywiadu może być w stanie zdiagnozować łzs. Jednak w celu uzyskania precyzyjnych informacji, kluczowych przy leczeniu wykonuje specjalistyczne badanie trichoskopowe. Polega na dokładnym przebadaniu skóry głowy pod kilkudziesięciokrotnym powiększeniem, do tego celu wykorzystuje się urządzenie ze specjalistyczną kamerą. Trichoskopia jest bezbolesna oraz nie powoduje powikłań. W trakcie badania wykonuje się zdjęcia, które następnie poddane są analizie. Pacjent przez cały czas może śledzić przebieg badania.

Dieta przy łzs

Aby leczenie łojotokowego zapalenia skóry głowy przynosiło upragniony rezultat należy zadbać o stan skóry zarówno od wewnątrz jak i od środka. W tym celu odpowiednio dobrana pielęgnacja oraz dieta to klucz do sukcesu i wsparcie terapii farmakologicznej. Jak już zostało wspomniane niewłaściwa dieta i niedobór minerałów oraz witamin zaostrza zmiany chorobowe powstałe na skórze. Podczas kuracji należy unikać bądź całkowicie wykluczyć ostre przyprawy, słodycze, cukry proste, mocną kawę/herbatę, potrawy smażone, palenie tytoniu oraz picia alkoholu. Natomiast wysoce pomocna będzie dieta wzbogacona o witaminy z grupy B, selen, cynk. Bardzo ważne będzie spożycie dużej ilości warzyw zawierających naturalne antyoksydanty o działaniu przeciwzapalnym jest to również istotny aspekt łagodzący objawy choroby.

Rola codziennej pielęgnacji w kuracji łojotokowego zapalenia skóry

Po postawieniu właściwej diagnozy oraz zidentyfikowaniu schorzenia jako łzs można wdrożyć odpowiednią kuracje. Pamiętając o tym, że wspomniana jednostka chorobowa ma charakter przewlekły oraz nawracający, wymaga doboru odpowiedniej profilaktyki w postaci codziennej pielęgnacji skóry. Jej nadrzędnym celem jest ograniczenie i zmniejszenie występujących objawów takich jak rumień oraz świąd. Należy pamiętać, że do każdego przypadku należy podchodzić indywidualnie, dla osiągnięcia satysfakcjonujących efektów kuracje powinny być spersonalizowana. W większości przypadków dobór odpowiedniej terapii jest zależny od rodzaju skóry pacjenta, występujących objawów oraz stopnia ich nasilenia.

Ze względu na jedną z przyczyn łojotokowego zapalenia skóry jaki jest zaburzony mikrobiom skóry, ważne jest aby zapewnić jego odpowiednią odbudowę. Jednym z większych błędów kuracji jest zbyt nadmierne złuszczanie naskórka. Konsekwencją tego działania jest odwrotny efekt w postaci nadprodukcji sebum oraz pogłębienie procesów zapalnych zaostrzających przebieg schorzenia. Pielęgnacja skóry w trakcie leczenia łzs powinna skupiać się na stosowaniu preparatów o właściwościach przeciwgrzybiczych, keratolitycznych oraz przeciwzapalnych. Uwzględnienie substancji o wyszczególnionym działaniu wpłynie na redukcje wykwitów skórnych, zahamowaniu rozwoju grzybów oraz bakterii a także regulacje procesów regeneracji naskórka. Kluczowe jest szybkie podjęcie odpowiednich działań, ponieważ głównym skutkiem nieleczonego łzs jest trwały proces łysienia.

Przy każdej podjętej terapii kluczowa jest systematyczność oraz przestrzeganie zaleceń trychologa. Niezmiernie istotne jest ukończenie pełnej kuracji, nawet w sytuacji gdy widoczne będą pierwsze efekty i oznaka poprawy. Zalecone preparaty pielęgnacyjne muszą posiadać odpowiedni, sprawdzony skład pozbawiony substancji mogących nasilać reakcję zapalną. Formuła produktów powinna być oparta o skuteczne składniki, które będą w stanie usunąć grubą, tłustą łuskę przy jednoczesnym działaniu nawilżającym oraz zachowaniu odpowiedniego pH skóry.

Produkty polecane w kuracji:

• Mediceuticals –  zestaw Dandruff

Box stanowi pełną kurację składajaącą się z trzech produktów – szamponu, odżywki na skalp oraz peelingu. Produkty przeznaczone są nie tylko przy łzs, ale również przy łuszczyny oraz każdym rodzaju łupieżu. Za sprawą terapii wspomaganej wspomnianym zestawem uzyskamy wyrównanie procesów proliferacji keranocytówm inhibicje aktywności gruczołów łojowych, redukcje świądu, stanu zapalnego oraz rumienia.

• Molecular Trichology — DELTA — Złuszczający peeling trychologiczny na hiperkeratozy

Peeling trychologiczny DELTA zawiera kompleks kwasów AHA o działaniu keratolitycznym, wspomagając procesy regulacji pracy gruczołów łojowych. Stworzony do stosowania w zabiegach trychologicznych u osób z nadmiernym łojotokiem, keratynizacją, łuszczycą, atopowym zapaleniem skóry, łupieżem, zapaleniem mieszków włosowych oraz innymi rogowaceniami.

• Molecular Trichology – SIGMA – Przeciwłojotokokwy szampon do przetłuszczającej się skóry głowy

Seboregulujący szampon SIGMA to produkt do pielęgnacji łojotokowej skóry głowy. Dzięki zawartości siarki, Sepicontrol™ i cynku zmniejsza wydzielanie sebum oraz działa antybakteryjnie. Sprawdzi się przy łojotoku, przetłuszczającej się skórze głowy, nadpotliwości i łojotokowym zapaleniu skóry (ŁZS)

• Molecular Trichology –  SIGMA – ampułki do przetłuszczającej się skóry głowy

Przeciwłojotokowe ampułki do zabiegów trychologicznych to skuteczny produkt w walce z nadmierną produkcją sebum, łojotokiem i łojotokowym zapaleniem skóry głowy. Dzięki zawartości cynku i witamin z grupy B ampułki regulują wydzielanie sebum i zmniejszają stany zapalne.

BIBLIOGRAFIA:

Bień N.,Rajczak M., Lipińska K., Narbutt J.,Skibińska M.,Lesiak A. Dermatologia w Praktyce Klinicznej 2023;1(3):112-115

Buczek A., Wcisło-Dziadecka D.,Sierant K., Brzezińska-Wcisło L. Postęp Nauk Medycznych 2018; XXXI(1A): 49-54

Dessinioti C., Katsambas A. Seborrheic dermatitis: Etiology, risk factors, and treatments: Facts and controversies. Clinics in Dermatology 2013 (113), vol. 28: 343-351

Musiał C., Bednarek M.The most common problems of the trichologic patient – scalp diseases. Kosmetologia Estetyczna 3 / 2019 / vol. 8

Naldi L, Diphoorn J. Seborrhoeic dermatitis of the scalp. BMJ Clin Evid. 2015 May 27;2015:1713